Σχεδόν ένας στους δύο ενηλίκους παίρνει με λάθος τρόπο τα φάρμακά του, σύμφωνα με τις πρόσφατες μελέτες.

Ποια είναι τα πιο συνηθισμένα λάθη που κάνουμε με τα φάρμακα;
Πολλοί ασθενείς αμελούν τη λήψη των φαρμάκων τους, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για χρόνιες παθήσεις χωρίς συμπτώματα όπως είναι η υπέρταση. Αλλοι δυσκολεύονται να κάνουν ορθή χρήση ορισμένων σκευασμάτων με ειδικές συσκευές όπως οι δοσομετρητές με τους οποίους γίνεται η λήψη εισπνεόμενων φαρμάκων (λ.χ. για το άσθμα). Οι περισσότεροι εξάλλου δεν έχουν επίγνωση ότι βιταμίνες και ιχνοστοιχεία είναι φάρμακα και έτσι τα λαμβάνουν δίχως να το αναφέρουν στον γιατρό τους. Ωστόσο, μερικές βιταμίνες και ιχνοστοιχεία μπορεί να αλληλεπιδράσουν με άλλα φάρμακα και να επηρεάσουν την έκβαση της θεραπείας. Επιπλέον, πολλοί παίρνουν φάρμακα επειδή τα παίρνει κάποιος φίλος ή συγγενής, δίχως να συμβουλευτούν πρώτα έναν γιατρό. Κάνουμε επίσης πολλά λάθη στον τρόπο λήψης των φαρμάκων (λ.χ. με γεμάτο αντί με άδειο στομάχι).

Γιατί κάποια πρέπει να λαμβάνονται με άδειο ή με γεμάτο στομάχι;
Διότι οι τροφές μπορεί να επηρεάσουν την απορρόφηση πολλών φαρμάκων, ανάλογα με τις φυσικοχημικές τους ιδιότητες (τα λιποδιαλυτά φάρμακα, λ.χ., θα αργήσουν να απορροφηθούν όταν ένα γεύμα είναι πλούσιο σε λιπαρά, διότι τα λίπη θα «κατακρατήσουν» το φάρμακο). Επιπλέον, ορισμένες τροφές περιορίζουν την προώθηση κάποιων φαρμάκων προς το έντερο όπου θα απορροφηθούν, με αποτέλεσμα καθυστέρηση στη δράση τους. Υπάρχουν επίσης φάρμακα που αυξάνουν την έκκριση οξέων και υγρών στο στομάχι και έτσι πρέπει να λαμβάνονται μετά το φαγητό για να μην του προκαλέσουν έντονο ερεθισμό. Τέλος, έχουμε και φάρμακα τα οποία πρέπει να λαμβάνονται με άδειο στομάχι διότι είναι πολύ δραστικά και συνεπώς χορηγούνται σε πολύ μικρές δόσεις και πρέπει να εξασφαλιστεί η ικανοποιητική απορρόφησή τους.

Παίζει ρόλο η ώρα που λαμβάνονται;
Το όλο θέμα αποτελεί ακόμα αντικείμενο μελετών, με εξαίρεση τα φάρμακα του τύπου της κορτιζόνης, που πρέπει να λαμβάνονται νωρίς το πρωί, όταν και η ενδογενής κορτιζόνη του οργανισμού παρουσιάζει τα υψηλότερα επίπεδα στο αίμα. Σημαντικό είναι επίσης να ακολουθεί η φαρμακευτική αγωγή την κοινή λογική (αν λ.χ. ένα φάρμακο έχει ως συχνή παρενέργεια την υπνηλία, πρέπει να λαμβάνεται το βράδυ, πριν από τον ύπνο).

Είναι ασφαλής η πολτοποίηση των δισκίων;
Μερικά δισκία ή κάψουλες έχουν παρασκευαστεί με τέτοιο τρόπο ώστε να διαλύονται μόνο μέσα στο έντερο και είναι λάθος να τα κόβει κανείς στα δύο ή να τα διαλύει διότι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αδρανοποίηση της δραστικής ουσίας μέσα στο στομάχι. Για τα περισσότερα φάρμακα, όμως, τέτοιος κίνδυνος δεν υπάρχει.

Ποια τρόφιμα επηρεάζουν τη δράση των φαρμάκων;
Είναι πολλά, αλλά αυτά που προκαλούν τις συχνότερες αλληλεπιδράσεις με φάρμακα είναι το γκρέιπ φρουτ (η συχνή λήψη του επηρεάζει τα ηπατικά ένζυμα που μεταβολίζουν τα φάρμακα), το αλκοόλ (μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο δράσης ή να εντείνει τις ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων) και λιγότερο η καφεΐνη και τα γαλακτοκομικά. Τέτοιου είδους αλληλεπιδράσεις έχουν άμεσο αντίκτυπο στη διάρκεια δράσης, στην αποτελεσματικότητα ή και στην τοξικότητα των φαρμάκων.

Έχει σημασία πού τα αποθηκεύουμε;
Τα φάρμακα γενικώς πρέπει να φυλάσσονται σε δροσερό και ξηρό μέρος, μακριά από ζέστη και υγρασία. Συνεπώς, το μπάνιο και η κουζίνα είναι οι πλέον ακατάλληλοι χώροι του σπιτιού. Στο ψυγείο πρέπει να μπαίνουν μόνο όσα το αναγράφουν επακριβώς στη συσκευασία. Δεν πρέπει επίσης να αφήνουμε τα φάρμακα στο ντουλαπάκι του αυτοκινήτου.

Ποια πρέπει να λαμβάνονται με άδειο στομάχι
* Ορμονικά σκευάσματα (λ.χ. για τον θυρεοειδή, αντισυλληπτικά)
* Ορισμένα φάρμακα για την οστεοπόρωση
* Ορισμένα αντιυπερτασικά
* Ορισμένα αντιισταμινικά
* Ορισμένα φάρμακα για τον διαβήτη
* Ορισμένα φάρμακα για την φυματίωση
* Ορισμένα αντιβιοτικά (λ.χ. τετρακυκλίνες, αμπικιλίνη)

Ποια πρέπει να λαμβάνονται μαζί με φαγητό
* Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη
* Κορτιζόνη
* Πολλά αντιβιοτικά
* Ορισμένα φάρμακα για την καρδιακή ανεπάρκεια και αρρυθμίες

Ποια απαγορεύονται μαζί με αλκοόλ
* Αντικαταθλιπτικά
* Αντιψυχωσικά
* Ηρεμιστικά-αγχολυτικά
* Υπνωτικά
* Ορισμένα αντιβιοτικά (κεφαλοσπορίνες)
* Κουμαδίνη (αντιπηκτικό)
* Αντιισταμινικά
* Ορισμένα αναλγητικά (ιδίως ναρκωτικά αναλγητικά)
* Ορισμένα βρογχοδιασταλτικά (ιδίως η θεοφυλλίνη)
* Αντιχοληστερολαιμικά (στατίνες)
* Αγγειοδιασταλτικά

Ποια φάρμακα επηρεάζονται από τα τρόφιμα
* Ταμπλέτες σιδήρου (απαγορεύονται ταυτοχρόνως με γάλα και γαλακτοκομικά)
* Τετρακυκλίνες (αντιβιοτικά - απαγορεύονται ταυτοχρόνως με γάλα και γαλακτοκομικά)
* Αντιπηκτικά του τύπου της βαρφαρίνης (απαγορεύονται με πράσινα λαχανικά πλούσια σε βιταμίνη Κ, όπως μπρόκολο, σπανάκι, λαχανάκια κ.τ.λ.)
* Δεκάδες φάρμακα αλληλεπιδρούν με το γκρέιπ φρουτ (μεταξύ αυτών ορισμένες στατίνες, αντιβιοτικά, αντικαταθλιπτικά, αγχολυτικά, αντισταμινικά, φάρμακα για τον καρκίνο, την υπέρταση, την HIV/AIDS λοίμωξη και τις ανωμαλίες του καρδιακού ρυθμού, καθώς και φάρμακα που χορηγούνται σε όσους έχουν κάνει μεταμόσχευση)
* Ορισμένα φάρμακα (λ.χ. θεοφυλλίνη για το άσθμα) επηρεάζονται από την καφεΐνη Σημείωση: Τα φάρμακα που αναφέρονται είναι ενδεικτικά.

Οι γενικοί κανόνες
* Όταν ο γιατρός ή ο φαρμακοποιός σας συνιστούν ένα φάρμακο, να ζητάτε να σας δίνει εγγράφως πως πρέπει να το παίρνετε (με ποιον τρόπο, πόσες φορές την ημέρα, ποιες ώρες, με ή χωρίς φαγητό και τι να προσέξετε όσον αφορά τη διατροφή σας)
* Μην κόβετε ποτέ μία κάψουλα στα δύο για να την καταπιείτε πιο εύκολα, αν δεν σας το έχει συστήσει ο γιατρός. Αν γενικώς δυσκολεύεστε να καταπίνετε δισκία ή κάψουλες, να το λέτε στον γιατρό σας όταν σας χορηγεί κάποιο φάρμακο.
* Μην διαλύετε τις κάψουλες σε νερό, εάν δεν αναγράφουν με σαφήνεια ότι είναι «διαλυόμενα δισκία».
* Αν δεν μπορείτε να καταπιείτε ένα φάρμακο, συμβουλευθείτε τον γιατρό σας
* Όταν ο γιατρός σας συνιστά λήψη φαρμάκου με ειδική ιατρική συσκευή (λ.χ. εισπνεόμενο) να του ζητάτε να σας εξηγήσει αναλυτικά πως πρέπει να τη χρησιμοποιήσετε. Να ζητάτε επίσης τη βοήθεια του φαρμακοποιού σας.
* Να αποφεύγετε τη χρήση τοπικών σκευασμάτων (αλοιφών) σε εκτεταμένες δερματικές επιφάνειες με βλάβη (π.χ. έγκαυμα).
* Μην αλείφετε ποτέ σπυράκια ή πληγές στο δέρμα με φαρμακευτικές αλοιφές που αναγράφουν ότι είναι κατάλληλες μόνο για «τοπική, εξωτερική χρήση».
* Μην χρησιμοποιείτε τις φαρμακευτικές κρέμες κατά το δοκούν, αλλά όσες φορές την ημέρα έχει συστήσει ο γιατρός ή όσες φορές αναγράφει η συσκευασία
* Μην αποθηκεύετε τα φάρμακα στο μπάνιο, στην κουζίνα ή στο ντουλαπάκι του αυτοκινήτου
* Να ελέγχετε πάντοτε την ημερομηνία λήξεως των φαρμάκων που παίρνετε.